Autor: Jabłońska Klaudia

Żywienie niemowląt ma wpływ na programowanie metaboliczne, co przyczynia się do przyszłego rozwoju malucha. Odpowiednia dieta mamy jak i karmienie piersią niemowlęcia ma pozytywny wpływ na prawidłowy rozwój oraz zachowanie zdrowia w późniejszym wieku przez dziecko. Rosnącą wiedza na ten temat powinna budować świadomość w środowisku matek karmiących, że można wpływać  na jakość naturalnego pokarmu przez właściwe odżywianie.

Mleko kobiece jest przykładem żywności funkcjonalnej. Składniki mleka kobiecego można podzielić na te, które zależą od diety matki czyli witamina A, B1, B2 , B3, B6 , B12 , C, D, kwasy tłuszczowe, jod oraz te niezależne od diety matki w czasie laktacji  - wartość kaloryczna , białka, mikro- i makroelementy, kwas foliowy, witamina E. 

Dieta kobiet w czasie laktacji

Jakość pokarmu zależy od sposobu odżywiania  matki karmiącej. Zaleca się aby dieta kobiety w czasie laktacji była bogata w chude mięso, tłuste ryby morskie obfitujące w kwasy omega - 3, oleje roślinne, orzechy i nasiona , produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe, warzywa i owoce oraz mleko i produkty mleczne. Kobieta powinna spożywać posiłki łatwostrawne , urozmaicone, bogate w pełnowartościowe białko z duża ilością warzyw i owoców. Powinna unikać produktów wzdymających, potraw ostrych , mocnej herbaty. Zakazany jest alkohol i palenie papierosów ( nawet najmniejsza ilość alkoholu może mieć wpływ na rozwój dziecka). Zalecane jest przyjmowanie około 1,5 l płynów przez kobietę karmiąca ( w upalne dni 2 l ). W czasie karmienia zdrowego niemowlęcia mlekiem nie jest zalecane podawanie mu wody.

W trakcie karmienie piersią należy pamiętać, że produkcja mleka pełni nadrzędną  funkcje nad innymi potrzebami metabolicznymi matki, dlatego  w sytuacji nieprawidłowo zbilansowanej diety kobieta karmiąca jest narażona na deficyt makro i mikroskładników.

Od czego zależy ilość wytwarzanego mleka kobiecego?

Wielkość produkcji mleka zależy przede wszystkim od cech budowy gruczołu piersiowego, sprawności neurohormonalnalnych mechanizmów wydzielania mleka  oraz intensywności  ssania przez dziecko jak i częstotliwością i czasu  trwania karmienia. Racjonalne odżywianie matki w czasie ciąży wpływa na ilość wytwarzanego pokarmu. Palenie papierosów  zmniejsz produkcję mleka o 250-300 ml/24h.

 Unikalny skład mleka kobiecego i jego wpływ na dziecko

Mleko kobiece jest bogate w liczne związki, od których zależy prawidłowy rozwój dziecka.

Białka mleka kobiecego zawierają mniej kazeiny niż mleka krowiego oraz nie zawiera beta-laktoglobuliny, która często wywołuje uczulania.  Mleko kobiece zawiera mniej aminokwasów aromatycznych (fenyloalaniny, tyrozyny) niż mleko krowie . 

W mleku kobiecym jest dużo substancji, które chronią organizm dziecka przed  zakażeniami, są to: immunoglobuliny, leukocyty, makrofagi, lizozym- działa bakteriobójczo, laktoferyna- białko wiążące żelazo, unieszkodliwia bakterie. 

Mleko kobiece jest wolne od bakterii chorobotwórczych i zanieczyszczeń mechanicznych, co wpływa na rzadsze występowanie zakażeń przewodu pokarmowego, układu oddechowego i alergii pokarmowych. 

Podczas równowagi energetycznej tłuszcze w mleku kobiecym  składem odpowiadają tłuszczom z pożywienia kobiety, jeśli kobieta w okresie laktacji jest niedożywiona tłuszcz mleka będzie odpowiadał tłuszczom podskórnej  tkanki tłuszczowej matki. Należy pamiętać, że  kwasy tłuszczowe  z rodziny omega 3- DHA wpływają na prawidłowy rozwój  układu nerwowego i procesów widzenia u dzieci, dlatego warto aby kobieta zadbała o dostarczenie tych kwasów tłuszczowych z dietą.

Unikalnymi składnikami są nukleotydy, które wykazują korzystny wpływ na rozwój przewodu pokarmowego ( regeneracja  błony śluzowej jelit) u dziecka, ale również wspierają układ immunologiczny i zwiększają wchłanianie żelaza).

Mleko kobiece zawiera enzym lipaza, taurynę i karnitynę, które wspierają metabolizm tłuszczu u dziecka. Tauryna tworzy połączenia z kwasami żółciowymi  i ułatwia trawienie tłuszczy natomiast karnityna wchodzi w skład enzymu przenoszącego długołańcuchowe kwasy tłuszczowe  do mitochondriów w celu „spalenia tłuszczu”.

Mleko kobiece zawiera więcej laktozy niż mleko krowie i jest to jedyny cukier jakie otrzymuje niemowlę. Dzięki niskiemu IG laktoza lepiej niż inne cukry reguluje produkcję hormonów odpowiedzialnych za występowanie uczucia głodu i sytości.Niestrawiona laktoza (u zdrowych noworodków i niemowląt może to być nawet do 20% spożytej z mlekiem matki laktozy) dociera do jelita grubego, gdzie stanowi substrat dla bakterii zasiedlających ten odcinek przewodu pokarmowego. Bakterie jelitowe produkujące β-galaktozydazę (np. z rodzaju Bifidobacterium, Lactobacillus, streptokoki), która rozkładają laktozę do glukozy i galaktozy i w warunkach beztlenowych indukują procesy fermentacyjne, w wyniku których powstają kwasy organiczne: kwas mlekowy i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) oraz gazy. Produkty fermentacji (głównie kwas mlekowy) obniżają pH stolca, co zapobiega namnażaniu się bakterii patogennych, natomiast SCFA, szczególnie kwas masłowy, indukują odbudowę i namnażanie komórek nabłonkowych wpływając na kształtowanie bariery jelitowej. 

Pokarm kobiecy zawiera trzy razy więcej składników mineralnych niż mleko krowie dzięki temu mleko kobiece nie jest obciążające dla nerek dziecka. Zapewnia równowagę wapniowo- fosforanową i lepsza przyswajalność wapnia. 

Korzyści wynikające z karmienia mlekiem kobiecym dla dziecka i matki?

Mleko kobiece jest idealnie przystosowane do możliwości trawienia, przyswajania i metabolizowania przez organizm dziecka. Zawiera wszystkie niezbędne składniki  odżywcze w odpowiedniej ilości i składzie do potrzeb  niemowlęcia. Należy pamiętać, że noworodek ma niedojrzały w pełni przewód pokarmowy i wydalniczy dlatego nie należy go obciążać. Karmienie piersią daje poczucie  bezpieczeństwa i pogłębia więź dziecka z matką, co wpływa na jego rozwój fizyczny i psychiczny.

Karmienie mlekiem kobiecym prawdopodobnie zmniejsza ryzyko wystąpienia  cukrzycy typu 1 i 2, chłoniaka , białaczki, nadwagi, otyłości, hipercholesterolemia, chorób alergicznych.

Koszt energetyczny procesu laktacji dla kobiety jest uwarunkowany kalorycznością mleka, ilością produkowanego mleka i jego wydajnością wynosi około 670 kcal/24h. 500 kcal powinno pochodzić z pożywienia, natomiast reszta pokrywana jest z zapasów tkanki tłuszczowej zgromadzonej w czasie ciąży. Kobiecie  w okresie laktacji zaleca się zwiększenie kaloryczności diety o 504 kcal/24 h  w pierwszych 6 miesiącach laktacji.

Często kobiety po ciąży decydują się na szybką redukcję masy ciała i stosują restrykcyjne diety co wpływa na zmniejszenie produkcji mleka. Należy pamiętać, że proces  laktacji samoczynnie powoduje utratę masy ciała rzędu 0,6-0,8 kg/miesiąc w czasie pierwszych 4-6 miesięcy po porodzie, czyli czas laktacji wpływa pozytywnie na sylwetkę kobiet.  Dlatego uważa się, że karmienie piersią  przez minimum 6 miesięcy jest złotym standardem żywienia niemowląt. Poleca się robić to tak długo, jak jest to pożądane zarówno dla mamy, jak i dla dziecka.

Piśmiennictwo

• Horwath A, Rachtan- Janicka J., Rybak A. Poradnik żywienia niemowląt krok po kroku od narodzin do pierwszych urodzin. Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.
• Szajewska H., Socha P., Horvath A. : Zasady żywienia zdrowych  niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego, Hepatologii i Żywienia  dzieci. Standardy medyczne/Pediatrią 2021.
• Wesołowską A. : Bioactive components of human milk and its bioavailability in light of current reports. Standardy medyczne/ Pediatria
• Grzymisławski M. Dietetyka kliniczna. Żywienie kobiet ciężarnych i karmiących. PZWL Warszawa 2021
• Ciborowska H, Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Żywienie dzieci zdrowych i chorych. PZWL Warszaw 2019.
• Smoter K, Bomba- Opoń D., Wielgoś M.Żywienie ciężarnych i kobiet karmiących piersią a zdrowie dzieci. Medycyna Praktyczna. 2017
• Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego- Państwowy Zakład Higieny 2020.

Znajdziesz mnie na:

2024 Jabłońska Klaudia dietetyk. Wszelkie prawa

zastrzeżone.